ناباروری چیست؟
ناباروری عبارت است از باردار نشدن خانم بعد از داشتن یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از کنترل کنندههای بارداری. ایجاد ناباروری چند علیتی است. زن و مرد هر دو میتوانند باعث ناباروری شوند.
مراقبتهاي بارداري هنگام بيماري
نوشته شده توسط : جام جم آنلاين ( 27 آذر 1391 )
«دوران بارداري مهم است و مادر در اين ماهها بايد بيشتر از قبل به فكر حفظ سلامتش باشد.» تقريبا تمام خانمهايي كه قصد دارند بچهدار شوند يا باردار هستند، نسبت به اين موضوع آگاه بوده و ميدانند مراجعات منظم به پزشك متخصص زنان چقدر اهميت دارد. اما در اين ميان، بيماريها و شرايط خاصي نيز وجود دارد كه ميتواند بارداري را به خطر انداخته و سلامت مادر و جنين را تهديد كند. به همين دليل، خانمهايي كه تصميم گرفتهاند مادر شوند، بايد با شناخت شرايط خطر و به كارگرفتن شيوههاي مناسب، از بروز مشكل و عارضه پيشگيري كنند. اما مهمترين پرسش اين است كه چه زماني مادر در معرض خطر قرار دارد و براي كاهش احتمال رويارويي با مشكل چه اقداماتي بايد انجام داد؟ البته تقريبا تمام افراد ميدانند بيماريهايي مانند مشكلات قلبي، ريوي، ديابت و... شرايط خاصي را ايجاد خواهد كرد و به همين دليل به مراقبتهاي بيشتري نياز دارد. اما بد نيست به اين موضوع هم توجه داشته باشيد كه مسأله سادهاي مانند چاقي و اضافه وزن هم ميتواند براي مادر و جنين دردسرساز شود. دكتر آمنهسادات حقگو، جراح و متخصص بيماريهاي زنان، زايمان و نازايي در گفتوگو با«جامجم» در اينباره توضيح ميدهد: تعداد زيادي از خانمهايي كه قصد بارداري دارند، درباره كاهش وزن قبل از بارداري سوال ميكنند و ميخواهند در مورد عوارض ناشي از چاقي در اين دوران اطلاعاتي كسب كنند. بهترين توصيه آن است كه خانمها قبل از بارداري به وزن ايدهآل متناسب با قدشان رسيده در دوران بارداري هم بيش از پنج تا 9 كيلوگرم اضافه وزن نداشته باشند.
بيماران قلبي و ريوي؛ بارداري پس از مشورت با پزشك
بيماران قلبي هميشه نگران دوران بارداريشان هستند و شايد بهدرستي ندانند بارداري براي آنها مجاز است يا نه. دكتر حقگو در اينباره ميگويد: تمام افرادي كه سابقه بيماريهاي قلبي دارند، حتما بايد قبل از بارداري با پزشك معالج خود مشورت كنند. در واقع بارداري براي بعضي از بيماران قلبي كمخطر يا بيخطر خواهد بود، در حالي كه براي بعضي ميتواند بسيار خطرناك و مهلك باشد. وي تاكيد ميكند: مشاوره با پزشك قبل و حين بارداري براي بيماران قلبي ضروري است. علاوه بر اين، داروهايي كه براي درمان مشكلات قلبي مصرف ميشود نيز ممكن است براي جنين خطرناك بوده و به همين دليل بايد با نظر پزشك معالج نوع دارو، ميزان و زمان استفاده از آن تعيين شود. گاهي ممكن است مشكلات قلبي بدون وجود سابقه بيماري در دوران بارداري نمايان شود. در چنين شرايطي چه كار بايد كرد تا مادر و جنين سالم بمانند؟ دكتر حقگو در پاسخ ميگويد: علائمي مانند تنگي نفس خفيف در دوران بارداري تا حدي طبيعي است، ولي چنانچه تنگي نفس پيشرونده بوده و با گذشت ماههاي بارداري پيشرفت كند يا هنگام درازكشيدن ايجاد شود، حتما بايد مورد توجه قرار گيرد. سرفههاي شبانه، سرفه خوني، درد قفسه سينه و غش هم ممكن است نشانهاي از بيماريهاي قلبي باشد كه بايد به آنها توجه شود. دكتر حقگو درباره بارداري بيماران مبتلا به آسم ميگويد: بارداري هيچ تاثير قابل پيشبيني بر آسم ندارد؛ به طوري كه در يكسوم موارد آسم در دوران بارداري بهتر ميشود، در يكسوم موارد تغييري نداشته و براي يكسوم افراد هم ممكن است مشكلشان تشديد شود بنابراين نميتوان در اين مورد نظري قطعي داشت ولي معمولا احتمال تشديد بيماري براي كساني كه قبل از بارداري دچار آسم شديد هستند، بيشتر است و به ويژه اگر زايمان به روش سزارين انجام شود، پس از آن احتمال تشديد آسم بيشتر از زايمان طبيعي خواهد بود. به گفته اين پزشك متخصص، بيماران مبتلا به آسم در دوران بارداري بايد با نظر پزشك از داروهاي مخصوص استفاده كنند تا حملات آسم در اين دوران رخ ندهد.
عفونتهاي ادراري را بموقع تشخيص دهيد
عفونتهاي ادراري يكي از مشكلات شايعي است كه در دوران بارداري خانمها با آن روبهرو ميشوند و در صورتي كه درمان مناسب و به موقع صورت نگيرد، موجب درگيري مثانه و كليهها شده و حتي ميتواند بيمار را دچار شوك عفوني كند كه هم براي مادر و هم براي جنين خطرناك است. دكتر حقگو با اشاره به اين موضوع يادآور ميشود: تشخيص و درمان زودرس عفونتهاي ادراري در دوران بارداري نكته مهمي است كه خانمها بايد در نظر بگيرند. حتي در مواردي كه علامت خاصي وجود ندارد نيز به كمك آزمايش ادرار ميتوان وجود عفونت را تشخيص داده و درمان مناسب را آغاز نمود. به گفته وي، در صورتي كه خانم باردار با نشانههايي مانند درد پهلو، تب و لرز يا سوزش ادرار مواجه شد، حتما بايد به پزشك مراجعه كند تا از درگيري كليهها پيشگيري شود.
قند خونتان را كنترل كنيد
ديابت دوران بارداري يكي از مشكلاتي است كه ميتواند خانمهاي باردار را درگير كند. آنطور كه مطالعات نشان ميدهد، 50 درصد اين افراد ممكن است در مدت 20 سال پس از زايمان نيز دچار ديابت آشكار شوند و به همين دليل حتما بايد پس از بارداري و زايمان، آزمايشها و بررسيهاي لازم را انجام دهند. به گفته دكتر حقگو، بيماران مبتلا به ديابت در دوران بارداري بايد براساس نظر پزشك تحت درمان با استفاده از يك رژيم غذايي مناسب باشند و در صورت نياز از انسولين نيز استفاده كنند. همچنين تا حد امكان بايد ميزان فعاليتهاي خود را افزايش دهند. وي ميافزايد: قند خون بالا كه كنترل نشده باشد، موجب بروز عوارض متعددي مانند سقط، زايمان زودرس و ناهنجاريهاي اندام خواهد شد كه هم براي مادر و هم براي جنين خطرناك است و حتي ميتواند سبب مرگ جنين شود.
علت اصلي سردرد را تشخيص دهيد
دكتر حقگو با اشاره به اينكه قبل از بارداري بايد علت اصلي سردرد مشخص شده و با توجه به نظر پزشك، اقدامات لازم براي آن انجام شود، ميگويد: معمولا در 50 تا 70 درصد موارد، سردردهاي ميگرني در دوران بارداري بهبود مييابد، ولي در صورت تشديد سردرد ميگرني حتما بايد مراقب بيماريهاي ديگر بوده و اقدامات مناسب را انجام دهيد.همچنين مصرف برخي داروهايي كه براي سردردهاي ميگرني استفاده ميشود در دوران بارداري ممنوع است و به همين دليل حتما بايد با نظر پزشك داروها را انتخاب و مصرف كنيد.
سقطجنین؛ دلهره مادران باردار
خانمهایی که قصد بارداری دارند، معمولا نگران سقط جنین هستند و شاید بارها این پرسش را از خودشان بپرسند که چرا جنین سقط میشود و چطور باید از این مشکل پیشگیری کرد؟ خیلی فکر می کنند استراحت مطلق تنها راه حلی است که می تواند از سقط پیشگیری کند در حالی که متخصصان نظر دیگری دارند و عوامل متعددی را در این زمینه موثر می دانند. علاوه بر این، این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که سقط خودبه خودی که یک بار اتفاق می افتد، مشکلی بسیار شایع است و خانم های زیادی با آن روبه رو خواهند شد. دکتر آمنه سادات حقگو، جراح و متخصص زنان و زایمان در این باره به جام جم می گوید: به طور کلی، سقط به دفع حاملگی قبل از هفته بیستم بارداری یا دفع جنین کمتر از۵۰۰ گرم گفته می شود، ولی آنچه میان خانم ها به عنوان سقط شناخته شده، معمولا سقط های سه ماهه اول بارداری (کمتر از 12 هفته) است. به گفته این متخصص زنان و زایمان، سقط جنین (سقط خود به خودی که فقط یک بار اتفاق افتاده) موردی بسیار شایع است و تقریبا یک مورد از هر صد بارداری با این وضع روبه رو خواهد شد. همچنین آن طور که گفته می شود، 70 درصد بارداری ها قبل از این که قابلیت حیات پیدا کنند، به صورت طبیعی سقط می شود و 50 درصد این سقط ها هم قبل از این که زمان قاعدگی فرد برسد و او متوجه بارداری اش شود، به طور خودبه خودی اتفاق می افتد و به همین دلیل، بیشتر سقط ها تشخیص داده نخواهد شد. وی می افزاید: البته پس از دو بار سقط معمولا نیاز است، بررسی های دقیق انجام شود.
چرا جنین سقط می شود؟
وقتی جنینی سقط می شود، مادر قبل از هر چیز می خواهد بداند چرا این اتفاق افتاده و چه عواملی در بروز این مشکل موثر بوده است؟ دکتر حقگو در این باره توضیح می دهد: عوامل متعددی مانند مسائل ژنتیکی، ناهنجاری های رحمی، اختلالات هورمونی، بیماری های عفونی و نقایص ایمنی می تواند موجب سقط جنین شود. در این میان، اختلالات ایمنی یکی از شایع ترین موارد است که یا به صورت افزایش سطح ایمنی مادر بروز می کند یا به صورت کاهش سطح ایمنی. وی می افزاید: علت 20 تا 50 درصد سقط هایی که تشخیص داده می شود، نقایص ایمنی است، 5 درصد موارد به مسائل ژنتیکی مربوط می شود، 15 درصد ناشی از ناهنجاری های رحمی و 20 درصد هم به دلیل اختلالات هورمونی اتفاق می افتد. سن زیاد یا کم مادر در دوران بارداری می تواند به دلیل کاهش قابلیت های رحمی احتمال سقط را افزایش دهد. بسیاری از خانم ها نگران عفونت ها هستند و می خواهند بدانند این مشکلات هم موجب سقط می شود یا نه که به گفته این پزشک متخصص، بعضی عفونت ها بویژه عفونت هایی که موجب زخم های دهانه رحم می شود یا در صورتی که فرد نارسایی های دهانه رحم داشته باشد، بر سقط تاثیر می گذارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک هم از بیماری های شایعی است که این روزها زیاد شاهد آن هستیم. این بیماری هم به گفته وی، یکی از عوامل سقط به حساب می آید و با ایجاد اختلالات هورمونی موجب سقط جنین می شود. اختلالات قاعدگی قبل از بارداری که بیشتر به صورت تاخیر در قاعدگی بروز می کند، رشد موهای زائد و چاقی از جمله علائم این بیماری است. اختلالات تیروئید نیز از دیگر علل شایع سقط جنین است و به همین دلیل حتما باید قبل از بارداری این اختلالات درمان شود. دکتر حقگو با اشاره به کسانی که ازدواج فامیلی داشته اند، می گوید: این افراد قبل از بارداری حتما باید مشاوره ژنتیک داشته باشند و اگر این مشاوره مشکلی نداشت ولی دچار سقط شدند، حتما باید بررسی های ژنتیکی لازم را انجام دهند. علاوه بر اینها، اختلالات و مشکلات رحمی مانند فیبروم های رحم هم یکی از مشکلات شایعی است که پرسش های زیادی را برای خانم ها ایجاد می کند، ولی آن طور که این متخصص زنان و زایمان می گوید: اگر فیبروم داخل حفره رحم باشد و مانع از لانه گزینی جنین شود و فضا را برای رشد جنین تنگ کند، حتما باید برداشته شود، اما اگر بیرون از رحم باشد و اثر فشاری بر حفره رحم نداشته باشد معمولا مشکلی ایجاد نخواهد کرد و کاری در موردش انجام نمی دهیم. چنانچه داخل گوشت رحم باشد نیز اندازه و اثر فشاری اش بسیار مهم است تا برای برداشتن آن تصمیم گیری شود. وی درباره ورزش و فعالیت های بدنی توضیح می دهد: ورزش و فعالیت بدنی اگر در حد متوسط و سبک باشد و فشاری بر شکم و رحم مادر وارد نکند، مشکل خاصی نخواهد داشت؛ ولی انجام ورزش های سنگین بویژه برای کسانی که سابقه سقط داشته اند، توصیه نمی شود و باید از آن پرهیز کرد.
بارداری مجدد پس از سقط جنین
وقتی گفته می شود سقط جنین مشکلی شایع است و افراد زیادی آن را تجربه خواهند کرد، اولین پرسشی که به ذهن خانم ها می رسد، درباره بارداری های بعدی خواهد بود. این که احتمال سقط در بارداری های بعد چقدر است و آیا دوباره می توانند بارداری مطلوبی را تجربه کنند یا نه؟ دکتر حقگو در این باره توضیح می دهد: براساس مطالعات انجام شده، برای خانمی که یک بار سقط داشته است، تقریبا در 76 درصد موارد این احتمال وجود دارد که بارداری بعدی را با موفقیت پشت سر بگذارد. حتی برای کسانی که دو بار پشت سر هم سقط داشته اند نیز بارداری بعدی با 70 درصد موفقیت همراه خواهد بود. اگر فردی چهار سقط خود به خود و پشت سر هم داشته باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که بارداری موفقی را تجربه کند. با وجود این، معمولا پس از دوبار سقط به بررسی های دقیق نیاز داریم تا علت اصلی مشخص و درمان شود. البته در بعضی موارد مانند خانم هایی که سن بالایی در بارداری اول دارند یا کسانی که به بیماری خاصی مبتلا هستند و بیماری شان تحت کنترل است، ولی احتمال عود آن وجود دارد، زودتر به فکر بررسی و پیگیری خواهیم بود. این متخصص زنان ضمن بیان این مطلب یادآور می شود: برای این افراد با یک بار سقط هم باید پیگیری ها را شروع کنیم. در واقع، با توجه به بررسی های دقیق و هزینه زیادی که پیگیری سقط دربردارد، معمولا سعی می کنیم، این بیماران را به دقت انتخاب کنیم تا هزینه زیادی متحمل نشوند. به گفته وی، اگر سقط از نوع سقط مول یا بچه خوره نباشد، سه ماه بعد از سقط می توان به فرد اجازه بارداری داد؛ البته به شرطی که اقدامات لازم در این مدت انجام شده باشد، اما اگر بارداری اول به علت بچه خوره سقط شده باشد، بین شش ماه تا یک سال باید تا بارداری بعد فاصله گذاشته شود
خونریزی در هر یک از حالتهای زیر غیر طبیعی است:
- خونریزی بین دو قاعدگی
- خونریزی بعد از ارتباط جنسی
- لکه خونی در هر زمان از چرخه قاعدگی
- خونریزی شدید یا خونریزی برای روزهای بیشتری از حالت طبیعی
- خونریزی بعد از یائسگی
چرخه قاعدگی طولانیتر از ۴۵ روز و کوتاهتر از ۲۱ روز غیر طبیعی است. همچنین نبود عادت ماهانه برای ۳ تا ۶ ماه (آمنوره) غیر طبیعی میباشد.
خونریزی غیر طبیعی رحم میتواند علل متعددی داشته باشد:
- بارداری
- سقط جنین
- بارداری خارج رحمی
- آدنومیوزیس
- بعضی از روشهای ضد بارداری مثل IUD یا قرصهای پیشگیری از بارداری
- عفونت رحم یا دهانه رحم
- فیبروئید
- اختلال در انعقاد خون
- پولیپ
- هیپرپلازی اندومتری
- انواع خاصی از سرطان مثل سرطان رحم، دهانه رحم یا واژن
- سندروم تخمدان پلیسیستیک
بر اساس علائم ممکن است انجام آزمایشات دیگری نیز لازم باشد. بعضی از این آزمایشات در مطب پزشک انجام میشود و بعضی دیگر ممکن است در بیمارستان یا یک مرکز جراحی صورت گیرد.
- سونوگرافی: امواج صوتی برای گرفتن تصویر از لگن استفاده میشود.
- MRI
- هیستروسکوپی: یک پروب باریک از طریق واژن و دهانه رحم وارد میشود و به پزشک اجازه میدهد تا نواحی داخلی رحم را مشاهده کند.
- بیوپسی اندومتریال: با استفاده از یک وسیله کوچک و باریک، بافت از لایه پوشاننده رحم (اندومتر) برداشته شده و سپس زیر میکروسکوپ مشاهده میشود.
مهمترین عامل خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، عفونت با انواع HPV مرتبط با سرطان است. عوامل زیر خطر عفونت با HPV را افزایش میدهند:
- شرکای جنسی متعدد
- یک شریک جنسی مرد که تا به حال شرکای جنسی متعددی داشته است.
- اولین رابطه جنسی در سنین پایین (کمتر از ۱۸ سال)
- سابقه ابتلا به دیسپلازی دهانه رحم، واژن یا فرج
- سابقه خانوادگی سرطان دهانه رحم
- سیگار کشیدن
- بیماریهای انتقال یافته از راه جنسی مثل عفونت با کلامیدیا
- مشکلات سیستم ایمنی
- داشتن مادری که حین بارداری، دی اتیل استیل بسترول (DES) مصرف کرده است.
اگر پزشک به ابتلای شما به سرطان دهانه رحم شک کند، بیوپسی انجام خواهد شد. برای نتایج غیر طبیعی آزمایش پاپ اسمیر ممکن است بافت رحمی غیر طبیعی برداشته شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده شود. در صورتی که سرطان دهانه رحم تشخیص داده شود، پزشک میزان گسترش سرطان را ارزیابی میکند. این فرآیند شامل آزمایشهای زیر است:
- معاینه لگنی: آزمایشی است که در آن پزشک رحم، تخمدانها و سایر اندامهای نزدیک دهانه رحم را بررسی میکند.
- سیستوسکوپی: آزمایشی است که در آن مجرای خروجی مثانه و خود مثانه با یک ابزار مجهز به منبع نور بررسی میشود.
- کولونوسکوپی: آزمایشی است که طی آن کولون با یک ابزار باریک و مجهز به منبع نور به نام کولونوسکوپ بررسی میشود.
در موارد زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی شدید واژن
- تب
- درد در ناحیه شکم
- ترشحات بدبو از واژن
بعد از D&C (کورتاژ تشخیصی)، پوشش جدیدی در رحم ساخته میشود. همچنین دوره قاعدگی بعدی شما در زمان معمول خود اتفاق نمیافتد بلکه ممکن است زودتر یا دیرتر رخ دهد. تا زمانی که دهانه رحم شما به اندازه طبیعیاش برگردد، باکتریها میتوانند از واژن وارد رحم شده و عفونت ایجاد کنند. مهم است که بعد از جراحی هیچ چیزی در واژن قرار داده نشود. در مورد داشتن رابطه جنسی یا استفاده از تامپون با پزشک خود مشورت کنید.
عواملی که خطر تولد زودرس را افزایش میدهند شامل موارد زیر است:
- سابقه داشتن تولد زودرس
- گردن رحم کوتاه
- فاصله زمانی کوتاه بین دو بارداری
- سابقه جراحیهای رحم یا گردن رحم
- عوارض خاص بارداری مثل بارداریهای متعدد و خونریزی واژنی
- عوامل مربوط به شیوه زندگی مثل وزن کم هنگام بارداری، سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر حین بارداری
در صورت داشتن هر یک از نشانهها و علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تغییر در نوع ترشح واژنی (آبکی، مخاطی یا خونی)
- افزایش میزان ترشحات
- فشار لگنی یا پایین شکمی
- کمر درد خفیف ثابت
- کرامپهای شکمی خفیف با یا بدون اسهال
- انقباضات منظم یا مکرر و یا فشرده شدن رحم، اغلب بدون درد
- پاره شدن غشاها (پارگی کیسه آب)
این روش شامل تمام درمانهای باروری میشود که در آن از تلقیح مصنوعی اسپرم و تخمک استفاده میگردد. تکنیک ART معمولاً شامل لقاح مصنوعی (IVF) میباشد. در IVF، اسپرم در آزمایشگاه با تخمک لقاح مییابد و تخم بدست آمده به داخل رحم انتقال داده میشود. در موارد زیر از IVF استفاده میگردد:
- لولههای فالوپ مسدود شده یا آسیب دیده که با انجام جراحی درمان نگردد.
- عدم باروری به دلیل برخی فاکتورهای ناباروری (نازایی) در مردان
- اندومتروزیس شدید
- نقص تخمدان نارس
- ناباروری نامشخص